Pek çok insan kendilerini kelimenin tam anlamıyla en gerçek şekilde ifade ettiklerini söyler ama bazıları için bu yöntem yazı yazmaktan geçer. Hele bu yazılar beğenilirse o kişi yazar oluyor. Elbette insanın yazar olmasını doğuştan gelen yeteneklerine bağlayabiliriz. Ama bir de işin teknik boyutu var.Metinde kullanılan anlatım teknikleri ve anlatım biçimleri son derece değerlidir.
Yazılı metnin türüne göre yazar, Kendine en uygun anlatım tekniklerini ve anlatım biçimlerini mutlaka kullanır. Profesyonel bir yazar olmasak bile hepimiz istemeden bu tekniklerin bazılarını uyguluyoruz çünkü doğru bir okuyucu olmak için bu tekniklere hakim olmak gerekiyor. Uzatmayalım, anlatım teknikleri ve anlatım biçimlerine biraz daha yakından bakalım.
Öncelikle metinde kullanılan temel anlatım biçimlerine bakalım:
- betimleyici anlatım
- anlatı anlatımı
- açıklayıcı anlatım
- tartışmacı anlatım
Açıklayıcı anlatım:
Betimleyici anlatım olarak da bilinen betimleyici anlatım, Olayların veya kavramların okuyucunun zihninde tam anlamıyla canlanacak şekilde anlatılmasıdır.Tıpkı bir fotoğrafçı gibi gözlemler sonucunda elde edilen tüm bilgiler en detaylı şekilde anlatılmakta ve okuyucunun her detayı zihninde canlandırması amaçlanmaktadır.
Örnek;
Saha tamamen insan ve atlarla kaplıydı. Orak makinesi, yoğun, uzun boylu çavdar tarlasının biçilmiş kısımlarında; salkım yaparken parmakların ortasından sarkan kulaklar; Gölgede ve peygamberçiçekleriyle kaplı tarlada çocuğunun beşiğine yaslanan hanım ekin demetlerini görebiliyordu. Öte yandan, ceketsiz ve gömlekli köylüler, arabanın üzerinde durmuş ve tarlanın kuru sıcağında toz kaldırarak bohçaları diziyorlardı.
Anlatımlı anlatım:
Anlatı olarak da bilinen anlatım, gerçek ya da kurgusal bir olayın anlatılarak anlatılmasıdır. Çoğu zaman betimleme ile karıştırılmakla birlikte anlatısal anlatımda zaman, yer ve kişiler belirlenir. betimleyici anlatımda zaman durmuş gibi ana kişiler veya ana mekan ayrıntılı olarak açıklanır. Anlatım bir fotoğraf, anlatım kısa bir sinemadır.
Örnek;
Köyde on gün geçirdikten sonra arkadaşlarım ve çocuklarla vedalaşıp yola çıkıyorum. İlk durak uzaklardaki yaylalar olacak. Uzun ve biraz yorucu bir yolculuktan sonra Teyran’ın zirvesine geldim. Uzun bir yol gittikten sonra hem at hem de ben yorulmuştuk. Bir süre başımı ellerimin arasına alıp gözlerimi kapatarak öylece durdum. At gelip beni anlamış gibi önümde durdu; Uysallaştı ve başını eğdi. Sonra uzaklaştı.
Açıklayıcı açıklama:
Açıklama olarak da bilinen açıklayıcı anlatım, yalnızca bilgi vermeyi amaçlayan bir anlatımdır. Bu anlatım biçimiyle oluşturulan metinlerin amacı, okuyucuyu bir bahisten haberdar etmektir. Bu nedenle dili oldukça sade ve anlaşılır. Böyle bir metinde yazarın duygularını veya sübjektif yorumlarını görmeyiz.
Örnek;
Tarihimizde iki Gül Baba vardır. Fatih döneminde yaşayan asıl adı Mehmet olan Gül Baba, Şirvan’dan Anadolu’ya gelmiş, Fatih’in yaptırdığı camide dersler vermiş ve kendisine verilen Korucu köyünde tekke kurmuştur. Kanuni döneminde yaşamış olan ve asıl adı Cafer olan Gül Baba bir Bektaşi dervişidir. 1548’de Budin’de şehit oldu. Halk nezdindeki ünüyle kendisine ilk Gül Baba’yı unutturan bu sevimli derviş, sarığında hep bir gül bulundururdu.
Tartışmalı anlatım:
Argümantasyon olarak da bilinen argümantasyon, yazarın fikrini okuyucuya sunduğu zamandır. Amaç okuyucuyu ikna etmektir. Yazar kendi görüşünü savunur ve karşıt fikirleri çürütmeye çalışır. Bu tür metinlerde yazar sanki karşısında biri varmış ve onunla tartışıyormuş gibi bir dil kullanır.
Örnek;
Babalar ve çocuklar birbirlerini anlamadıkları için yapılan eleştirilere katılmıyorum. Çünkü, tabi ki, babalar ve çocuklar, medeniyet değiştiren bir toplumda anlaşamayacaklar. Günümüzde babalar ve çocuklar arasındaki bilgi, inanç, ahlak, dünya görüşü vb. neden garip. Biz babalar ve çocukları, onların anlaşmazlıklarından değil, uzlaşmalarından korkmalıyız. Kabul ederlerse, gelişme durmuş demektir.
Anlatım teknikleri nelerdir? Roman ve öyküde en çok kullanılan anlatım tekniklerinden bazıları şunlardır:
- söyleme
- Görüntülemek
- iç konuşma tekniği
- iç analiz tekniği
- bilinç akışı tekniği
- İletişim kutusunu kullanma
- Özetleme
- tasvir
- Geriye dönüş yapma
Tanım:
Anlatım tekniğinde bir anlatıcı vardır ve olaylar anlatılır. anlatıcı tarafından iletilir. Anlatıcı ne kadar çok anlatırsa, okuyucu o kadar çok şey bilir. Olay bütünüyle değil, anlatıcının gözünden bilinir.
Görüntülemek:
Gösteri tekniğinde anlatıcı yoktur, Olay doğrudan okuyucuya anlatılır.Anlatıcıdan çok olayın gerçekliğine odaklanılır.
Kendi kendine konuşma tekniği:
İçten konuşma tekniğinde anlatıcı yoktur ama gösterme tekniğinden daha derindir çünkü sanki olayın karakterleri kendi kendileriyle konuşuyormuş gibi. duygu ve düşüncelerini öğreniyoruz. Anlatım genellikle ilk elden yapılır.
Dahili analiz tekniği:
İçsel analiz tekniğinde de içsel konuşma tekniğinde olduğu gibi olay karakterlerinin duygu ve düşüncelerini öğreniyoruz. Ancak Aralarındaki temel fark,İçsel analiz tekniğinde bu duygu ve düşünceleri baskın anlatıcının bakış açısından öğreniriz.
Bilinç akışı tekniği:
Bilinç akışı tekniğinde anlatıcı yoktur, okuyucu olayın karakteri ile baş başadır. Ancak içsel konuşma tekniğinde olduğu gibi, sıralı duygu ve fikir akışı yoktur.Daha çok tıbbi bir deliryuma tanık oluyoruz.
İletişim kutusunu kullanma:
Diyalog kullanmak en temel anlatım tekniklerinden biridir. Bu, olayın iki karakteri arasındaki bağlantıdır. karşılıklı diyaloglarla okuyucuya aktarılır.Okur bazen sadece bu diyalogları görür, bazen de anlatım iç konuşmalarla desteklenir.
Özetleme:
Özetleme tekniği daha çok roman ya da uzun öykülerde kullanılan bir anlatım tekniğidir. Ana olayı destekleyen yan hikayeler varsaayrıntılara girmeden yazar tarafından bilinmesi gerektiği kadar kısa bir şekilde okuyucuya aktarılır.
tasvir eden:
Betimleme olarak da bilinen tasvir, hem bir anlatım biçimi hem de bir anlatım tekniğidir. Romantizm akımıyla birlikte gelişen bu teknikte,Olayla ilgili her şey hem fiziksel hem de ruhsal detaylarıyla okuyucuya aktarılır.
Geçmişe dönüşler yapmayın:
Geriye dönüşler yapmak hem edebiyatta hem de sinemada gördüğümüz şeydir. En yaygın ifade tekniklerinden biridir.Ana olay şimdiki zamanda geçiyor ama anlatıyı desteklemek için yazar geçmişten hikayeler anlatarak ana olayı zenginleştiriyor.
Bir metindeki olay ve kavramları en gerçek şekilde anlatmak Kullanılan anlatım teknikleri ve anlatım biçimleri nelerdir?sorusuna cevap vererek her biri hakkında mutlaka bilmeniz gereken en değerli detaylardan bahsettik.
