Ekonomi Dünyası: Kırmızılı gazetecilerin grevi, vatandaşlara milyarlarca avroluk destek ve dost para…
Perşembe günü, birden fazla kırmızı giyinmiş yüzlerce gazeteci ve medya uzmanı New York’un Times Meydanı’nda toplandı. New York TimesTürkiye’de çalışan gazeteciler 40 yıl sonra ilk kez greve gitti.
140 yıllık gazetenin 1100 sendikalı çalışanı daha yüksek ücret talebiyle 24 saat iş bıraktı. New York Times Türkiye’den gelen gazetecilerin sözleşmesi Mart 2021’de bitiyordu ve sendika ile gazete yönetimi bir yıldır görüşüyordu. 40’a yakın müzakere yapıldı ve bir sonuca ulaşılamadı.
Gazetenin yazı işleri müdürü Joe Kahn, sendikanın grev kararından hayal kırıklığına uğradığını söyledi. NewsGuild of New York sendikası temsilcileri, son iki yılda zam almayan muhabir ve editörlerin enflasyonla mücadele ettiğini belirtirken, şirket sağlıklı bir faaliyet kârı açıkladı. 24 saatlik greve 1.100’den fazla çalışan katılırken, sendikanın; haber merkezi, reklam ve diğer departmanlarda yaklaşık 1.450 çalışanı temsil ediyor.Gazetenin haber merkezinde 1.800’den fazla kişi çalışıyor.
NEW YORK TIMES ÇALIŞANLARI YÜZDE 10 ARTIŞ İSTİYOR
Taraflar maaş, sağlık ve emeklilik hakları ve diğer konularda anlaşmaya varamadı. Tazminat konusu müzakerelerin en tartışmalı yönü olmaya devam ederken, New York TimesYönetim, sözleşmenin onaylanmasının ardından gazetecilerin fiyatlarına yüzde 5,5 zam, 2023 ve 2024’te yüzde 3 zam ve sözleşmesinin sona ermesinden bu yana zam yapılmamasını telafi etmek için geriye dönük yüzde 4 ikramiye teklif etti.
Anlaşma ile sendika yüzde 10 zam, 2023 ve 2024’te yüzde 5,5 zam ve geriye dönük yüzde 8,5 ikramiye istiyor. ABD’de tüketici enflasyonu Kasım ayı itibarıyla yüzde 7,7 oldu.
New York Times Grev, 40 yıldır ilk kez olmasıyla dikkat çekiyor… Dünyada grev yapan sadece onlar değil. Kasım ve Aralık aylarında ABD ve Avrupa’da fiyat artışları için yaygın grevler ve protestolar yaşandı.
AVRUPA’DA GREV OLMAYAN ÜLKE OLMADIĞI İÇİN
Özellikle artan gıda ve enerji fiyatları ile kiralar, yaşam maliyetlerinin yükselmesine neden oluyor. Özellikle İngiltere’de; Almanya, Fransa, İspanya, Portekiz, Hollanda ve Yunanistan’da grevler hayatı sekteye uğrattı.
Özellikle enflasyonun 41 yılın en yüksek seviyesinde olduğu İngiltere’de grev dalgası hemen hemen tüm sektörlere sıçradı. Yıllık enflasyon oranı olan yüzde 11’in altında teklif edilen ücret artışlarını kabul etmeyen çok sayıda sendika, birbiri ardına grev kararı aldı.
Daha önce de 70 binden fazla üniversite çalışanı, Londra’da 1000 otobüs şoförü, posta işçileri, demiryolu ve metro işçileri harekete geçmişti. Önümüzdeki günlerde daha büyük bir grev dalgası geliyor.
Bu ayın sonunda hemşireler 106 yıl sonra ilk kez ülke çapında greve gidecek. Önümüzdeki günlerde 40 bin demiryolu işçisi 4’er kez olmak üzere toplam 8 gün olmak üzere 48’er saatlik toplu greve gidecek. Ayrıca havalimanlarında görev yapan sınır güvenlik görevlisi yılbaşı döneminde 8 gün süreyle greve gidecek.
Başbakan Rishi Sunak, grev kararı alan sendikalara sert bir uyarıda bulunarak, “Sendika liderleri mantıksız olmaya devam ederse, İngiliz halkının yaşamlarını ve geçim kaynaklarını korumak için harekete geçmek benim görevimdir” dedi. Ordu personelinin bir dizi hizmet koluna takviye sağlamak amacıyla eğitildiğini kaydeden hükümet yetkilileri, askeri personelin ambulans şoförü ve itfaiyeci olarak görevlendirilebileceğini belirtti.
Kasım ayı sonundaki 3 günlük demiryolu grevi, neredeyse tüm işçi sendikalarının katılımıyla 9 Kasım’da bir günlük iş bırakma eyleminin gerçekleştirildiği Belçika’da hayatı felç etti. İspanya’da kamyoncular, nakliye işçileri ve sağlık çalışanları greve giderken, Yunanistan’da işçi ve memur sendikaları 24 saat grev yaptı. Portekiz’de doktorlar, hemşireler ve öğretmenler 18 Kasım’da işsiz kaldı. Fransa’da Air France çalışanları 22 Aralık ortasından 2 Ocak’a kadar greve gidecek.
BEYAZ SARAY DEMİRYOLU İŞÇİLERİNİN GREVİNİ YASAKLADI
ABD’de Biden yönetimi, demiryolu işçilerinin grevini erteledi. Temsilciler Meclisi, demiryolu işverenleri ve bazı sendikalar arasında varılan süreksiz anlaşmayı tüm sendikaların kabul etmesi gerektiği kararıyla, demiryolu grevini yasa dışı kılacak bir karar aldı.
Washington, demiryolu grevinin ülkeye günde 2 milyar dolara mal olacağını savunurken Biden, “Demiryolunun kapanması ekonomimizi mahveder. “Demiryolu taşımacılığı olmasaydı, birçok ABD endüstrisi kapanırdı” dedi.
Müzakerelerde tıkanan ücretli hastalık izni talebiyle ilgili olarak Senatör Bernie Sanders, “Demiryolu işçilerine 7 ücretli izin günü sağlamak, demiryolu endüstrisine yılda toplam 321 milyon dolara mal olur. Bu, kârlarının yüzde 2’sinden az” dedi.
TÜRKİYE’NİN GREVİ ZOR…
Tüm dünya grevlerle sarsılırken, insanın aklında “Türkiye’de durum nedir?” soru geliyor
Birgün gazetesinden Aziz Çelik’in araştırmasına göre AKP döneminde grevin özü okunmuyor. 2021’de greve yalnızca 516 işçi katıldı ve bu, grev hakkının yasal olarak kullanıldığı 1963’ten bu yana en düşük sayı. Bu sayı 12 Eylül döneminden bile daha düşük. AKP döneminde toplam 87 bin işçi greve katılabilirken, 194 bin personelin grevi ertelendi.
ENERJİ VE BESLENME ENFLASYON TAHLİYE CÜZDANLARI
Grev, grev… Neden bu kadar çok?
Çünkü Avrupa’da çok yüksek bir enerji ve gıda enflasyonu var. OECD ile karşılaştırıldığında Avrupa Birliği (AB) ortalaması yüzde 17. Tabii bu konuda Türkiye yüzde 99 ile lider durumda. Ardından yüzde 43 ile Macaristan geliyor. Ekim ayının prestijiyle gıda enflasyonu Almanya’da yüzde 19, İngiltere’de yüzde 16, İspanya, Yunanistan, Avusturya ve Hollanda’da yüzde 15, ABD’de yüzde 12,4.
Enerji enflasyonu Avrupalıları daha da zorluyor. OECD’ye göre Türkiye bu konuda yüzde 137 ile lider durumda. Hollanda yüzde 100’e sahip. AB ortalaması yüzde 39, İtalya yüzde 71, İngiltere yüzde 59, Almanya yüzde 44 ve ABD yüzde 17 güç enflasyonuna sahip.
VATANDAŞI ZORLANMAMASIN İÇİN KASADAN VERİYORLAR
Avrupa devletleri, artan elektrik ve gaz fiyatlarını sübvanse etmek ve vatandaşlarını desteklemek için rekor boyutta güç artırma paketleri uyguluyor.
Peki, “Devletler ne yapıyor, artan fiyatlar ile vatandaşını baş başa mı bırakıyorlar” derseniz… Kanıt kuruluşu Bruegel’in verilerine göre Avrupa’da hükümetler, yeni başlayan ailelere birbirinden değerli ek paketler veriyor. özellikle konutlarda doğalgazla ısınmaya bütçelerinden büyük paylar ayırmak. .
Almanya bu konuda cumhurbaşkanıdır. Geçen yıl Berlin, gayri safi yurtiçi hasılasının (GSYİH) yüzde 7’si olan 264 milyar Euro harcadı. Doğal gaz fiyatlarından en çok zarar gören İtalya ve Hollanda, GSYİH’lerinin yüzde 5’ini elektrik üssü olarak vatandaşlarına verdi. Avrupa Birliği (AB) GSYİH’sının yüzde 3’ünü oluşturuyor ve toplam destek 600 milyar Euro’nun üzerinde. (Dikkat bunun 264 milyarı Almanya’ya ait.)
Desteğin nasıl olduğunu söylemek isterseniz. Tüm AB ülkeleri elektrik vergilerini ve KDV’yi indirdi, yine hepsi doğrudan vatandaşlarını destekliyor.
Almanya geçtiğimiz günlerde vatandaşlarının hesabına 300 Euro yatırdı. Hatta Alman vatandaşı bir Türk, Twitter’da “İhtiyacım var mı yok mu diye sormadan neden kardeşime para ödüyorsun?… Neden beni gücendiriyorsun?”
Ayrıca, hemen hemen tüm ülkeler iş ve yenilenebilir enerji yatırımlarına destek veriyor.
2023 İÇİN YETERİNCE KONUŞMACI YOK
Rusya’nın Ukrayna’da pandemi ve Batı tarafından kışkırtılan savaşının faturasını küresel ekonomi ödüyor. Bu oldukça ağır bir fatura… Son olarak Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD), 2023 yılı için küresel ekonomi tahmininde yüzde 2,2 büyüme öngördü. OECD’ye göre küresel ekonomi bu yıl yüzde 3,1 büyüyecek.
OECD, gelecek yılın zor geçeceğini vurguluyor. Kuruluşa göre önümüzdeki yıl ABD ekonomisi sadece yüzde 0,5 büyüyecek, Çin ise yüzde 4,6 büyüyecek. Almanya yüzde 0,3 ve İngiltere yüzde 0,4 küçülecek. Türkiye’nin 2023’te yüzde 3 (bu yıl yüzde 5,3) büyümesi bekleniyor.
KÜRESEL EKONOMİKTE DURUM
OECD raporunda, 1970’lerden bu yana yaşanan en büyük enerji krizinin tetiklediği rekor enflasyonun milyonlar için mali sıkıntı yarattığına dikkat çekti.
OECD Genel Sekreteri Mathias Cormann önemli bir uyarıda bulundu: “Dünya ekonomisini mevcut durumdan sürdürülebilir bir toparlanmaya yönlendirmek zor olacak. Enerji fiyatlarının daha da artması veya enerji fiyatlarının daha da artması durumunda riskler aşağı yönlü olmaya devam ediyor ve ekonomik aktivite devam ediyor.” Kesintiler Avrupa ve Asya’daki gaz ve elektrik piyasalarını etkiler, daha da zayıflayabilir” dedi.
Hatırlanacağı üzere Uluslararası Para Fonu (IMF) daha önce dünya ekonomisinin gerçekten de “fırtınalı sulara” doğru gittiğini vurgulamıştı.
SİLAHLANMAYA DEVAM EDİN…
Burada fırtına yaklaşırken; Dünyamız silahlanmaya devam ediyor. 2021’de küresel silah satışları üst üste 7. kez artarak 592 milyar dolara ulaştı.
Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü’nün (SIPRI) yeni verilerine göre, dünyanın en büyük 100 silah ve askeri hizmet şirketinin satışları geçen yıl yüzde 1,9 arttı. Amerika Birleşik Devletleri, küresel toplamın yüzde 50’sinden fazlasını oluşturan silahlanma yarışına liderlik etmeye devam ediyor. SIPRI’ye göre silah satışları 2015-2021 yılları arasında reel olarak yüzde 19 arttı.
2021 yılında toplam silah satışlarından en büyük payı alan 100 şirket arasında öne çıkanlar: Lockheed Martin (yüzde 10), Raytheon (yüzde 7,1), Boeing (yüzde 5,6), Northrop Grunman (yüzde 5,0), General Dynamics ( 4.5), British Aerospace (yüzde 4.4). (İşte dünyamızı yok eden şirketler ile çevreyi yok eden petrol ve kömür şirketleri.)
‘DOST DOSTLARI’ GELİYOR…
Bu kadar rakam yeter… Türkiye’de neler oluyor dersiniz? Sağdan soldan para toplamaya devam ediyoruz. Buna “dost para birimi” diyorlar. Amaç seçime kadar döviz fiyatlarını baskı altına almak, geçici bir rahatlama…
Şöyle bir tablo var:
Durum bu… Bir yanda hangi şartlarda çok net olmayan 52 milyar dolar, diğer yanda vatandaşlara dağıtılan 264 milyar Euro…
PETROL OLUMSUZ HABERLER KARŞISINDA DÜŞÜYOR
Bakalım geçen hafta ne oldu… Petrol fiyatları düşüyor. Avrupa Birliği ambargosuna ve Rus petrolüne tavan fiyat uygulamasına rağmen Pazartesi günü yürürlüğe giren iki önlem…
Üstelik Türkiye’nin sigorta belgesi istemesine rağmen petrol tankerleri, çoğu Chevron ve Exxon Mobil olmak üzere Kazakistan’da faaliyet gösteren şirketler için Boğaz’dan geçişini yavaşlatıyor. yüzde 10 düştü. Petrol endüstrisi bu haberi büyük ölçüde görmezden geldi.
Peki ne oldu?
Öncelikle; Petrol piyasaları, Rusya’ya yönelik yeni yaptırımların, en azından başlangıçta, bir zamanlar korkulduğu kadar büyük bir darbe olmayabileceğini fark etti.
İkincisi, gelecek yıl küresel ekonominin lokomotif ülkelerinde beklenen yavaşlamanın petrol talebini önemli ölçüde azaltması bekleniyor.
Bunun sonucunda petrol fiyatları son 12 ayın en düşük seviyesine gerilerken, Brent petrolü 77 doların, Batı Teksas petrolünün varili 71 doların altına indi.
DEĞİŞİMLER GERÇEĞE DÖNÜYOR
Borsalarda son dönemdeki iyimserlik de geçen hafta yerini temkinli bir havaya bıraktı. Yatırımcılar, ısrarlı yüksek enflasyonun Merkez Bankası’nı faiz oranlarını daha uzun süre yüksek tutmaya zorlayabileceğini ve bunun da ciddi bir ekonomik daralma riskini artırabileceğini düşünüyor.
ABD’de toptan enflasyon geçen hafta beklenenden yüksek geldi. Üretici Fiyat Endeksi Kasım’da yüzde 0,2 ile ekonomistlerin beklentilerinin üzerinde yüzde 0,3 arttı ve yıllık enflasyon yüzde 7,4 oldu.
Geçen hafta Dow Jones endeksi yüzde 2,8 düşerek Eylül ayından bu yana en kötü haftasını yaşadı. S&P 500 yüzde 3.4 düştü. Avrupa borsaları da haftayı düşüşle kapattı.
Yatırım bankası Lazard’ın baş piyasa stratejisti Ron Temple, “Borsa hala önümüzdeki zorlukları tam olarak yansıtmıyor” dedi ve dezenflasyon sürecinin sancısız olmayacağına dair gerçekçiliğin piyasalara geri döndüğünü belirtti.
İYİ HABERLER; BUĞDAY FİYATLARI DÜŞÜYOR
Bu ortamda bakır fiyatları 5 ayın, demir cevheri fiyatları 4 ayın en yüksek seviyesinde yer alırken, buğday fiyatları geriliyor.
Chicago Menkul Kıymetler Borsası’nda buğday fiyatları Salı günü son 14 ayın en düşük seviyesine geriledi. Salı günü kile başına 7,2 dolara (27,2 kg) gerileyen buğday, Cuma gününü 7,3 dolardan kapattı.
Buğday fiyatları, en büyük ihracatçı Rusya’da rekor yüksek hasat, ABD Tarım Bakanlığı’nın 2022-23 için küresel tüketim tahminini düşürmesi, AB ve Ukrayna’da düşük yem kullanım tahminini ve ayrıca Rusya’nın Ukrayna’dan Karadeniz’e ihracatını. Tahıl taşıyan gemiler için ticaret koridorunu dört ay daha garanti altına aldığından, kıtlık endişeleri önemli ölçüde azaldığı için düşüyor.
(Geçen hafta yeğenim büyük bir market zincirinden aldığı 37 liralık tam buğday ekmeğine çok şaşırdı, baktı ve… Bunu yazmadan edemeyeceğim.)
KRİTİK HAFTA; FAİZ KARARINI FED VERECEK
Bu hafta kritik ve ağır olacak. 14 Aralık Çarşamba günü ABD Merkez Bankası faiz kararını açıklayacak. Ayrıca Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve İngiltere Merkez Bankası (BoE) da para politikası toplantıları düzenleyerek faiz kararı açıklayacak.
Fed’in faiz oranlarını art arda dört kez 75 baz puan artırmasının ardından bu hafta 50 baz puan artırması bekleniyor. Ancak tüketici enflasyonundaki düşüşe rağmen üretici fiyat endeksinin beklenenden yüksek çıkması faiz oranlarında 75 baz puanlık artışa neden olabilir.
Avrupa’da gözler, üst üste iki kez 75 baz puanlık artışın ardından 50 baz puanlık daha küçük bir artış beklentisiyle ECB’nin kararında olacak.
İngiltere’de BoE’nin, bir önceki toplantıda borçlanma maliyetlerindeki 33 yılın en büyük artışı olan 75 baz puanlık devasa artışın ardından Perşembe günü gösterge banka faiz oranında 50 baz puanlık bir artış açıklaması bekleniyor.
Asya’da, sıkı Covid kapatma önlemlerinin ekonomiyi nasıl etkilediğine dair daha fazla veri için gözler Çin’in Kasım ayı endüstriyel üretim ve perakende satış verilerinde olacak.
